Yazın çok sıcakları çabucak herkesin gücünü tüketirken kimi bakteri ve virüslerinse basitçe üreme imkanı bulmasına neden oluyor. Bilhassa kirli eller ve kirli sular, düzgün temizlenmeyen besinler ve hijyen kurallarına uyulmadan kullanılan mutfak gereçleri insanların mide ve bağırsak sistemine karışarak yaz ishallerine neden oluyor. Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Semra Kavas “Yaz aylarında dünyada ve ülkemizde en sık karşılaşılan bulaşıcı hastalıkların başında ishalli hastalıklar yani akut gastroenteritler geliyor. İshalli hastalıklar, mide- bağırsak sisteminde bakteri, virüs yahut parazitlerle oluşan enfeksiyonlar olup bulantı, kusma, kramp stilinde karın ağrısı ve yüksek ateş üzere semptomlarla ortaya çıkıyor” diyor.
Yaz ishallerinin iki-üç gün süren hafif hastalıktan, şuur bulanıklığı, böbrek yetmezliği, inatçı hipotansiyon ve aritmi (kalp ritmi bozukluğu) üzere önemli hastalıklara yol açabildiğini belirten Dr. Semra Kavas, dünya genelinde her yıl yaklaşık 1 milyon 300 bin kişinin ishale bağlı olarak hayatını kaybettiğini söylüyor. Bu nedenle yaz ishallerinde; dışkılama sıklığı günde üçten fazlaysa, bu durum 48 saatten uzun sürerse, ishalle birlikte ateş yahut şiddetli kusma, kanlı/ mukuslu yahut pirinç yıkantı suyu görünümünde bir dışkı oluyorsa, idrar ölçüsü azaldıysa ya da günün ilerleyen saatlerinde idrar rengi çay üzere koyu oluyorsa vakit kaybetmeden kesinlikle sıhhat kuruluşuna başvurmak gerekiyor. Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Semra Kavas yaz ishallerine yol açan 5 kıymetli etkeni anlattı, korunma yolları hakkında kıymetli ikazlar ve tekliflerde bulundu.
Escherichia coli türleri
Yaz mevsiminde ve seyahat ile bağlantılı olarak en sık karşılaşılan Escherichia coli (ETEC) gelişmekte olan ülkelerde ishal ataklarının yaklaşık yüzde 20- 30’undan sorumludur. Kuluçka periyodu 12-48 saat olan bu bakterinin yol açtığı ishalin tipik özelliği; sulu, mukus ve kan içermemesi, ishale karın ağrısı, bulantı ve kusmanın eşlik etmesidir. Ateş çoklukla yoktur. İshal sıklığı günlük 3-10 ortasında değişkendir. Peynir, hamburger, deniz eserleri ve sosis üzere birtakım besinlerin yol açabildiği hastalık ekseriyetle 3-5 gün içinde zaten düzelirken, nadiren bir haftadan uzun sürebilir.
Salmonella türleri
2 bin 500 alt tipi bulunan Salmonellanın bulaşmasından çoklukla et eserleri sorumludur. Kümes hayvanları, yumurta, kirli su ile kontamine zerzevat ve yeşillikler, süt, süt tozu da bulaşmada rol oynar. Nadiren ateş gözlemlenir. Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Dr. Semra Kavas, itinasız antibiyotik kullanımından kaçınılması gerektiğini vurgulayarak “Her hadise antibiyotik ile tedavi edilmez. Sadece özel hasta kümelerinde antibiyotik rejimleri gerekebilir. Bu nedenle tabip önermediği sürece antibiyotik kullanımından kaçınılmalıdır” diyor.
Shigella
İnsan dışında hastalık oluşturmayan basilli dizanteri etkenidir. Farklı tipleri hafif semptomlardan dizanteriye benzeri ağır susuzluk ve mevtle seyredebilen enfeksiyona yol açabilir. İnsan dışkısı ile kirlenmiş çiğ yenen salatalar, soslu makarnalar, lağım suyu karışmış kirli sular hastalık kaynağıdır. Tuvalet sonrası ve yiyecek hazırlamadan evvel el yıkama; su kaynaklarının klorlanması, sinek ve öbür haşerelerle gayret kıymetlidir. Antibiyotik tedavisi ve sıvı-elektrolit replasmanı yapılmalıdır.
Vibrio cholerae
‘Vibrio cholerae’ olarak isimlendirilen bakterinin yol açtığı koleranın, şiddetli sulu ishalle seyrettiğini belirten Dr. Semra Kavas şöyle konuşuyor: “Şiddetli sulu ishal ve önemli susuzluk tipiktir. Çoklukla yaz mevsiminde görülür. Su ve su kaynaklı eserler ile bulaşır. Kuluçka mühleti ortalama 3-4 gündür. Ateş ve karın ağrısı beklenen bulgular değildir. Dışkı başlangıçta sulu ve kahverengi renkteyken kısa müddette pirinç suyu diye tanım edilen biçime dönüşür. Kolera çocuklar ve yaşlılarda daha ağır seyreder. En önemli komplikasyon böbrek yetmezliğidir. Sıvı ve elektrolit tedavisi çok kıymetlidir. Antibiyotik tedavisi hastalığın müddetini ve volüm kaybını azaltır.”
Norovirüsler
Dünya genelinde bilhassa çocuklarda görülme sıklığı giderek artarken, çok kolay bulaşması nedeniyle erişkinlerde de karşılaşılır. Kreş, bakımevi, tatil yerleri, okul ve kamplarda süratle yayılarak salgına yol açabilir. Bulantı ve kusma ile başlayıp akabinde süratle ishal gelişir. Baş ve kas ağrıları ile halsizlik eşlik edebilir. Hastalık 3-4 gün sürüp geçmesine karşın bulaştırıcılığı 2 hafta sürebilir. Dışkı ve kusmuk ile yahut hasta etrafına temas sonrası, yemek öncesi eller yıkanmalıdır. Tedavide sıvı açığının yerine konması, ishal diyetine uyulması ve probiyotikler fayda sağlar.
Yaz ishalinden korunmanın 7 tesirli yolu
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Dr. Semra Kavas, yaz ishalinden koruyacak 7 öneriyi şöyle sıralıyor:
- Hastalıkların yayılmasını önlemede en tesirli tekniklerin başında el yıkama geliyor. Bu nedenle eller sık sık yıkanmalı.
- Mutlaka sağlam içme su kaynağı kullanılmalı. Temizliğinden emin olunmayan sularla zerzevat ve meyveler katiyetle yıkanmamalı.
- İshalli hastalıkların bulaşma riskinden korunmak için hasta bireylerle uzaklığa dikkat edilmeli.
- Özellikle yaz aylarında açıkta satılan, nasıl hazırlandığı bilinmeyen, güneş altında bekleyen çiğ yahut pişmemiş yiyecekler tüketilmemeli.
- Dışarıda yemek yerken hijyenine güvenilen yerlerde, taze hazırlanmış yiyecekler tercih edilmeli.
- Yemek hazırlama sırasında bıçak ve kesme tahtaları çiğ ve pişmiş yiyecekler için başka olmalı.
- Çiğ ve marine edilmiş deniz eserleri tüketilmemeli.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
