Gazeteci-Yazar Fatih Altaylı’nın moderatörlüğündeki panelde Şengör ve Arslan, ideoloji veyeni bilimin tarihî gelişimini anlattı.
Capital, Ekonomist, Start Up ve CeoLife mecmuaları tarafından düzenlenen Uludağ İktisat Doruğu (UEZ Sapanca 2024), bu yıl 13’üncü kere Türkiye ve dünyanın saygın siyasetçilerini, iş dünyası başkanlarını ve akademisyenlerini sakinladı.
“Sorumlu ve Hassas Liderlik: Teknoloji ve Yapay Zekâ Çağında Gezegen ve İnsanlıkla Uyumlu Bir Sisteme Öncülük Etmek” temasıyla düzenlenen tepe ikinci gününde de ağır soğukluklımla gerçekleşti.
Gazeteci-Yazar Fatih Altaylı’nın moderatörlüğünde Zirvede Sohbetler paneli düzenlendi. Altaylı, İskoç Ekonomist ve Felsefeci Adam Smith’in ömründen kısa örnekler vererek, Smith’in günümüz dünyasına tesirlerini konuklarına sordu.
İskoç dahilanması ve dogmatizm
Akademisyen, Bilim İnsanı, Jeolog ve Müellif Prof. Dr. A. M. Celal Şengör, jeolog olarak çağdaş bilime de merak saldığını belirtti. İskoç zekilanmasının ehemmiyetinden bahseden Şengör, şunları söyledi:
“Modern jeolojinin kurucusu James Hutton’ı çok kusursuz biliyorum. Adam Smith’in tarih görüşü ile Hutton’ınki çok emsal. Bu adamlarda dogmatizm yok. Adam Smith, tarihe ve iktisada bakarken bundan harikulade etkilenmiş. Siz iktisat olarak görürsünüz Smith’i. Ama pek birçok şunu bilmiyor, Adam Smith tarihe bir halde bakıyor, arkadaşı Hutton jeolojiye birebir halde. Dogma yok, gerçekçi yaklaşıyorsunuz.
Hotten bugünkü dünyadaki süreçleri görün diyor. 500 milyon yıl evvel çıkan kay iştahlıları ne kadar benzetiyorsunuz, nasıl görüyorsunuz diyor.
Kıta Avrupa’sından çok farklı olarak İskoçlar, kendilerini dogma üretmeme olarak konumlandırmışlar. Fransız ihtilalinde kültür hayvan türüları yok edilmiştir. Neden? Dogma var. İngiltere’de, İskoçya’da neden ihtilal yok, dogma yok zira.
büyük Britanya dünyanın 4’te 1’ine sahipti. Bu tesadüf değil.”
Türk Felsefeci ve Akademisyen Prof. Dr. Ahmet Arslan, konuşmasında şu tabirleri kullandı:
“Aydınlanma ideolojisi nedir? İnsanın aklını kullanarak çıkma hareketidir. Birinci bilmemiz gereken budur. İkincisi; entelektüellanma Avrupa’da yeşillik bilimleri ile başlıyor. Fizikte Galileo gibi… Ortaçağ’dan çıkarken evvel bilim, ot bilimleri ve insan haklarının flora bilimlerindeki kolossal ilerlemesı gözüküyor. İnsan aklının ışığı aşırıltusunda olayları toksuzıklamak üzere başlıyor. Newton’un tabiat bilimindeki ilerleme, 18’inci yüzyılda filozofları yönlendiriyor.
Kıta Avrupa’sında dahilanma rasyonalisttir, akılcıdır. Aklın en değerli örneği matematiktir. Meğer İngiliz ideolojisi deneycidir. Bu böylebüyükam eder.
Akıl denen şey,yeni analizde duyularımız, duyularımızın bize verdiği algılar…
Adam Smith ve öbür İskoç okuluakıllılanmada, aklın insan üzere mevzularda pekala bizim hayatımızıakıllılatabileceği ve dahatemiz kaideler inşa edebileceğini gösteriyor.
Ibn Haldun’un iktisada bakışı
Düşünüyorsam o halde varım önermesi nedir? Büsbütün düşünme ile ortaya çıkıyor. Bütün bilgilerin kaynağı deney. Evvel izlenimler var. Buradan ilkra oluşturduğumuz fikirler var. Bu ikisine dayanmayan bilgimiz yoktur. Ekonomiyeyeni bilimsel bakan Adam Smith, filozof değil kendisi ekonomist. Görüşlerinin çabucak hemen hepsini Ibn Haldun da söylemiştir. Ibn Haldun İslam dünyasının yetiştirmiş olduğu en dahi adamdır. Ibn Haldun’a nazaran, iktisadın kendi maddeleri vardır. İktisat ve beşerler ortasındaki bağın özel bir çeşidi olarak maddeleri da vardır. O kanunlara rastgele bir biçimde müdahale iktisadın işleyişini bozar. İktisatta arz talep vardır, Ibn Haldun da bunu söylüyor. Emek ve iş kısmı vardır. Korunma gereksinimi devlet, ikincisi beslenme gereksinimi ekonomidir.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
