Ülkemizi derinden etkileyen Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde Hatay’da çalışmalar yürüten TEMA Vakfı, ulaştığı çarpıcı ilkuçları zelzelenin 1. yıl dönümünde kamuoyuyla paylaştı. modernuçlara nazaran, sarsıntının akabinde enkaz kaldırma çalışmalarının yürütüldüğü Hatay’da, toprak ve su hayvan türülarından alınan örneklerde salgın hastalıklar ve kanser üzere önemli halk sıhhati problemlerine yol iştahlıma riski olan asbest, ağır metal ve bakteriyolojik kirlenme tespit edildi.
TEMA Vakfı, 6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli meydana gelen, 11 vilayette yıkıma ve on binlerce can kaybına sebep olan depremlerin neden olduğu enkaz eskitmelarının, toprak ve su üzerinde yarattığı yeterli değilliği tespit etmek üzere, yıkımın en çok yaşandığı vilayetlerden biri olan Hatay’da çalışma başlattı. Çalışma kapsamında 2023 yılının haziran, eylül ve aralık aylarında Hatay’a yapılan ziyaretlerde toprak ve su örnekleri alınarak asbest, ağır metal ve bakteriyolojik tahliller yapıldı.
Asbest,yavaş metal ve bakteriyolojik kirlenme tespit edildi
Çalışmaya dair bilgi veren TEMA Vakfı İdare Şurası Lideri Deniz At toksuz, “Hatay’da planlı olmadığını düşündüğümüz değişik noktalara dökülmüş enkaz antikalarından ve yakınlarındaki tarla ve bahçelerdeki topraktan aldığımız 7 örneğin 5 adedinde asbest tespit edildi. Ayrıyeten Samandağ deniz kenarında bulunan Mileyha Kuş Cenneti Sulak Alanı’ndan ve Antakyasoğukyol’da bulunan kuyu suyundan alınan 3 örneğin 2’sinde de asbeste rastlandı. Güneysöğüt, Samandağ ve donukyol’dan aldığımız 3 adet su örneğinde ise bakteriyolojik üreme tespit edildi. Bu ilkuçlar Hatay’da kullanılmakta olan suya, kanalizasyon suyunun karışmış olma ihtimalini gösteriyor. Bu durum zehirlenmelere ve salgın hastalıklara yol yoksullukabilir. Yeniden Defne ve Samandağ Mileyha Kuş Cenneti yakınlarından aldığımız su örneklerinde kimi sakin metal ölçülerinin İnsani Tüketim Maksatlı Sular Hk. Yönetmelik’le belirlenen hudut kıymetlerin hayli üzerinde olduğu tespit edildi. Bu nedenle halk sıhhati ihtiyaçısından dehşetl harikaz” diye konuştu.
Asbest ve ışıksız metaller önemli hastalıklara yol toksuzabiliyor
Asbestin, Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ve Milletlerarası Kanser Araştırmaları Ajansı’nın (IARC) en kıymetli kanser nedenleri listesinde yer aldığını hatırlatan Deniz At acıkmış, “Deprem sırasında ve modernrasında binaların yıkılmasıyla etrafa yayılan yüksek ölçüdeki asbest lifleri, halk sıhhati acıkmışısından önemli tehlike yaratıyor. Maalesef daha evvel kimi Sivil Toplum Kuruluşları tarafından yapılan asbest ölçümleri sonucunda havada hudut kıymetlerinin çok üstünde asbeste rastlandı. Asbestin, bilhassa teneffüs yoluyla insan bedenine alındığında; akciğer fibrozu, akciğer ve gırtlak kanseri vb. önemli hastalıklara yol toksuztığı biliniyor. Sindirim yoluyla bedene alındığında kansere neden olup olmadığı konusunda yanlışsız bir sonuç olmamakla birlikte kansere yol iştahlıabildiğine yönelik çalışmalar da mevcut” tabirlerini kullandı.
Hatay’da halk sıhhatini tehdit eden tek etkenin asbest olmadığını söyleyen At toksuz, “Moloz yığınlarından havaya yayılan zehirli gazlar, tozlarda bulunan inorganik ve kimyasal eskitmelar ile sulara karışan mikrobiyolojik tarihilar da kelam konusu. Bunların içinde en tehlikelisi ise ışıksız metaller. Birtakım ağır metaller su ve toprakta biriktiğinde; nörolojik hasar, böbrek yetmezliği, kanser üzere sıhhat meselelerine neden olabilir” diyerek öteki etkenlere de dikkat çekti.
Hatay’da ziraî randıman %30 oranında düşebilir
Tarımsal verimlik üzerindeki tehlikeye de dikkat çeken At kahvaltı sofrasıtan ölme, “Enkaz antikalarının tarım yerlerinin yakınlarına dökülmesi ve içerisindeki sayısız çeşitlilikteki kirleticilerin toprağa karışmasının yanı sıra havadaki asbestin ve tozların doğalerin üstünde birikmesi ve fotosentez yapmasını engellemesi toprağı ve ziraî verimikötü etkileyecektir. Asbest ve tozların yanında, enkaz atıklarının içerisindeki çeşitli kimyasallar da toprak hayvan türülarını, toprağın kalitesini ve randımanını ziyanlı tarafta etkileme tehlikesi taşıyor. Bu nedenle bilim insanları ziraî randımanın yaklaşık %30 oranında düşmesini bekliyor” dedi. At toksuz ayrıyeten bu kimyasalların besin zinciriyle içme suyuna ve sofralara kadar ulaşma ihtimalinin bulunduğunun da altını çizdi.
Amik Ovası, zeytinlikler ve Mileyha Kuş Cenneti korunmalı
Hatay’daki güzel değilliğin sadece insan sıhhatini tehdit etmekle kalmadığına da vurgu yapan At aç karnınatan ölme, “Asi Irmağı’nın taşıdığı alüvyonlar sayesinde epey verimli topraklara sahip olan ve yaklaşık 105 bin hektara yayılan Amik Ovası, sarsıntı modernrasında sistemsiz klasik bertarafı nedeniyle ortaya çıkan toprak ve su kirliliğinden etkilenmiş durumda. Hatay’ın lüks flora örtüsü ve çeşitli yaban hayatına konut sahipliği yapan vadileri ile dere yataklarının yanı sıra sistemlerinin beslediği alanlardaki zeytinlikler de kirlilikten etkilenen alanlar ortasında. Türkiye’de bulunan 500 farklı kuş çeşidinden 283’üne, 231 ot cinsine, 24 kelebek, 3 kurbağa ve 12 sürüngen ile 6 göğüslü tipine konut sahipliği yapan Mileyha Kuş Cenneti’nin yakınındaki bir bölge enkaz döküm alanı haline getirilmiş durumda. Yılın her periyodunda yüzlerce kuş buraya dinlenmek, beslenmek ve yazın üremek için geliyor. 2021 yılında resmi bir statü de kazanan bu alanın göz nazaran göre yok olmaması için ivedilikle tedbir alınmalı. Bölgenin yeşillikl hayatı ve biyolojik çeşitliliği için epey kıymet içeren bu alanların korunması gerekiyor” formunda konuştu.
Depremler ikincil felaketlere yol iştahlımasın!
Türkiye’nin bir sarsıntı ülkesi olduğu gerçeğini hatırlatan Deniz Ataç, zelzelelerin ikincil felaketlere yol acıkmışmaması için afet ilkrası idarenin de çok kıymetli olduğunu, bu nedenle vilayet afet tarihi planlarının ivedilikle hazırlanması gerektiğini tabir etti.
At kahvaltı sofrasıtan ölme “Elbette sarsıntıya karşı alınabilecek en büyük tedbir tabana uygun, zelzeleye güçlü binaların inşa edilmesi ve var olan yapı stoğunun zorluklalendirilmesidir. Bu sayede bugüne kadar yaşadığımız üzücü kayıpların sayılarını azaltmak mümkün olacaktır. Sarsıntı modernrasında oluşacak milyonlarca ton enkaz atığının, etrafa ve insan sıhhatine vereceği ziyanların önüne geçilmesi için yapılması gereken ise; vilayet afet idare planlarının yanı sıra vilayet afeteski planlarının hazırlanıp, kamuoyuyla paylaşılması ve afetyenirası hayata geçirilmesidir. Bu planlarda, ormanlık alanlar, sulak alanlar, tarım yerleri ve meralar üzere kıymetli botanikl varlıklarımızı korumak için enkaz eskitmelarının nerelere dökülmeyeceğine dair katı kuralların konulması gerek” diye konuştu.
At yoksulluk, 6 Şubat zelzelelerinin yıl dönümünde; hayatını kaybeden yurttaşların yakınlarına, zelzeleden etkilenen herkese ve tüm ülkeye başsağlığı ve geçmiş olsun dileklerini de bir kere daha yineledi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
