Suiçmek, yemek akşam öğünü,kozmik dans yapmak, yazı tahrif etmek, floraurup kalkmak… Günlük en temel gereksinimimiz olan ve sadelikçelıkla yapılan bu hareketler birtakım şahıslar için adeta imkansız hale gelebiliyor. Hastaların hayat kalitelerini önemli halde bozabilen ve etraflarına bağımlı hale gelmelerine neden olan bu sorunun ismi, ‘hareket bozukluğu! Hareketlerde avarelama,soğuklık ve titremenin ön planda olduğu Parkinson hastalığı, yeniden titremenin ön planda olduğu esansiyel tremor ile istemsiz kasılmalarla seyreden distoni, hareket bozukluğuyla en sık seyreden hastalıkları oluşturuyor. Hastalar, sağlıklı insanların günlük hayatlarının bir modülü olarak çok problemsiz yapabildikleri yürüme, koşma ve elleri çeşitli işlerin gerçekleştirilmesi için kullanma üzere temel fonksiyonları vakit ilerledikçe daha da olumsuzleşen bir formda yapamaz hale gelebiliyorlar. Hareket bozukluklarında vilayet acıkmış tedavisinin uygun değil kalmaya başladığı ve/veya ilaca bağlı yan tesirlerin oluştuğu durumlarda, uygun hastalarda ‘beyin pili’ ön plana çıkıyor. Acıbadem Bakırköy Hastanesi Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Fatih Bayraklı, günümüzde yaygın olarak kullanılan beyin pilinin hastaların günlük fonksiyonlarını tekrar olağana çok yakın formda yapabilmelerine imkan sağladığını belirterek, “Beyin pili elektrik akımı verilen bölgede beyin hücrelerindeki elektriksel aktiviteyi değiştirmeyi sağlayan bir prosedürdür. Hareket bozukluğunun giderilmesi sayesinde hastaların hayat kaliteleri yükseliyor. Diğerlerine bağımlı olmaktan kurtulmaları hastaların psikolojilerini de olumlu istikamette etkiliyor” diyor.
SORU: Beyin pili nedir?
Hareket bozukluğu hastalıklarının birçok, beyinde hareketin yapılmasını sağlayan bölgelerdeki hücrelerin yıkımı (dejenerasyonu) ve modernrasında bu hücrelerin ürettiği ve hücreler ortası bağlantısı sağlayan kimyasalların (nörotransmitter) düzensizliğinden yahut azalmasından kaynaklanıyor. Derin beyin stimülasyonu (DBS) yahut nöromodülasyon olarak da tanımlanan beyin pili, beynin istenilen bir bölgesine (hareketle ilgili bir çekirdek) elektrik uyarısı verilmesini sağlayan bir formül. Bu sistem bir pil, beyin dokusu içerisinde hedeflenen bölgeye yerleştirilen iki elektrot ve elektrotları pile bağlayan iki uzatma kablosundan oluşuyor. Hedeflenen beyin bölgesine elektrot yerleştirilerek o bölgeye elektrik uyarısı veriliyor. Pilin boyutları değişim göstermekle bir arada yaklaşık 6.5x5x15 milimetre ve 50-60 gramyavaşlığında oluyor. Dışarıdan hastada yalnızca cerrahi kesilere ilişkin izler ve kabarıklıklar görülebiliyor.
SORU: Hangi düzenekle tesir ediyor?
Beyin pili hedeflenen beyin bölgesine elektrot yerleştirilerek o bölgeye elektrik uyarısı verilmesiyle çalışıyor. Hareket bozukluklarında; beynin hareketle bağlı bölgelerinde yer alan hücrelerde yıkım (dejenerasyon) oluyor. Bu yıkım, olağan hareketi ortaya koymak için o beyin bölgelerinin oluşturdukları elektriksel aktivitede değişim meydana getirerek, hareketlerin düzgün formda oluşması için gerekli olan senkronizasyonun oluşma sürecini bozuyor. Bu bölgelere elektrik sinyali veriliyor. Bozulan sinyal aktivitesinin tekrar olağana yaklaşmasıyla (aktifleştirilmesi yahut baskılanması sonucunda) hareketlerde düzelme sağlanıyor.
SORU: Beyin pilinin ömrü nedir?
Beyin pilinin ömrü yaklaşık 4-5 yıl olmakla bir arada, kullanım parametrelerine nazaran bu mühlet artabiliyor yahut azalabiliyor. Distoni hastalarında pilin ömrü daha kısa olabiliyor. Prof. Dr. Fatih Bayraklı, “Bu mühletin akabinde sadelik bir cerrahi süreçle klâsik pil kablolara müdahale edilmeden yenisiyle değiştirilebiliyor” diyor. Şarj edilebilen pillerde bu mühlet daha uzun. Ama şarj edilebilen pillerin kullanımına (her hafta kesinlikle şarj edilmeleri gibi) hasta ve hastaya bakım verenlerin yahut yardımcı olanların çok ülkü ahenk göstermeleri gerekiyor. Çünkü şarj edilmesi unutulduğunda pil kapanıyor ve yenisiyle değişmesi gerekiyor.
SORU: Ameliyat öncesinde hangi hazırlıklar yapılıyor?
Beyin pili cerrahisi öncesinde, elektrotun yerleştirileceği beyin bölgesini dikkatlice incelemek için Beyin MR tetkiki yapılıyor. Bu MR tetkikleri üzerinde cerrah istenilen bölgeyle ilgili hedefleme çalışmasını yazılım üzerinde gerçekleştiriyor. Ameliyat günü hastanın başına lokal anestezi yahut gerekirse genel anestezi altında sert bir çerçeve takılıyor ve hasta beyin tomografisi tetkikine alınıyor. Tomografi ile MR tetkikleri yazılım aracılığıyla birleştiriyor ve gaye elektrotun hangi koordinatlarda ilerletileceğine yönelik sayısal kıymetler elde ediliyor. Akabinde hasta operasyon odasına alınıyor ve cerrahi süreç başlıyor.
SORU: Beyin pili ameliyatı nasıl yapılıyor?
Beyin pili ameliyatı iki evreli gerçekleştiriliyor. Beyin ve Hudut Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Fatih Bayraklı, “İlk etapta, bilhassa Parkinson ve esansiyel tremor hastalarıyla konuşa konuşa elektriksel ikazlardaki reaksiyonlarını değerlendiriyoruz” diyerek, ameliyat sürecini şöyle anlatıyor: “Beyin elektrotlarının istediğimiz bölgeye geldiğinin elektrofizyolojik olarak belirlenmesi, ameliyat öncesi MR üzerinde belirlediğimiz amaçta olduğumuzu gösteriyor. Bunlara ek olarak, cerrahi esnasında uyanık olan hastada amaç bulunduktan modernra ikaz verilerek yarar ve yan tesir profilinin çıkarılması, ameliyat sonrası pil ayarlamasının yapılmasını rahatlaştırıyor. Hastanın bulgularında düzelme görüldüğünde kalıcı elektrot yerleştiriliyor ve ameliyatın 2’inci basamağına geçiliyor. Hasta genel anesteziye alınıyor ve pil sağ göğüs üzerinde köprücük kemiğinin 5-7 santim altına gelecek biçimde cilt altına yerleştiriliyor. Distoni hastalarında bu süreçlerin tamamı hastaların klinik durumlarından ötürü uyutularak yapılıyor”
SORU: Pil tedavisi herkese uygulanabilir mi?
Hareket bozukluğu sorunu yaşayan her hastaya beyin pili ameliyatını uygulamak mümkün olmuyor. Bu formülün hastaya yarar sağlayıptemizayacağı yahut hastanın bu türlü bir teşebbüse aday olup olmadığı detaylı klinik kıymetlendirme ve tetkikleryenirasında belirleniyor.
SORU: Hastalar günlük hayatlarına ne vakit dönebiliyor?
Hastalar ameliyatın akabinde çoklukla iki gün modernra taburcu oluyorlar. Beyin pili parkinson ve esansiyel tremor hastalarında ekseriyetle 2 hafta ilkra, distoni hastalarında ise çabucak yoksulılıyor. Hastaların ilkraki 2-3 aylık devirde vilayet toksuz ve pil ayarları yapılıyor.
SORU: Nizamlı tabip denetimi neden değerli?
Beyin pili tekniği hastalığın nedenini tedavi etmiyor, yalnızca oluşan klinik bulgulara bir tahlil sunuyor. Prof. Dr. Fatih Bayraklı, bu nedenle beyin pilinin hastalığın ilerleyen fazlarında etkisiz kalabildiğini belirterek, “Ayrıca hastaların ömürleri cerrahi öncesine nazaran daha hijyenikliksever hale gelse de hareket bozukluğuna yol kısıran hastalıklar ilerledikleri için oluşabilecek ek yahut ek problemlerin farkına varılması gerekiyor. Hasebiyle hastaların ameliyat tazerasında doktor denetimine ve tedavilerine kesinlikle devam etmeleri gerekiyor” diyor.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
